Wielu przyszłych przedsiębiorców z terenów wiejskich, szczególnie osoby prowadzące gospodarstwa rolne, zastanawia się, czy mogą założyć jednoosobową działalność gospodarczą i pozostać ubezpieczonym w KRUS-ie. Z drugiej strony, część z nich obawia się przejścia do ZUS-u z uwagi na wysokie składki.
KRUS a ZUS – podstawowe różnice
KRUS (Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego) oraz ZUS (Zakład Ubezpieczeń Społecznych) to dwa różne systemy ubezpieczeń społecznych w Polsce. KRUS dedykowany jest osobom prowadzącym działalność rolniczą, natomiast ZUS obejmuje wszystkich przedsiębiorców oraz pracowników zatrudnionych na podstawie umów o pracę i umów cywilnoprawnych.
Najważniejsze różnice dotyczą:
- Wysokości składek – KRUS jest znacznie tańszy
- Dostępu do świadczeń – ZUS oferuje szerszy pakiet świadczeń
- Zakresu obowiązków – w KRUS obowiązują limity przychodów i konieczność składania oświadczeń
- Możliwości optymalizacji kosztów – ZUS daje dostęp do ulg, ale tylko na pewien czas
Kto może pozostać w KRUS po założeniu działalności gospodarczej?
Prawo dopuszcza możliwość prowadzenia działalności gospodarczej przez osobę ubezpieczoną w KRUS, ale wyłącznie pod pewnymi warunkami. Zgodnie z ustawą o ubezpieczeniu społecznym rolników, rolnik lub domownik może prowadzić firmę i nadal być objęty ubezpieczeniem w KRUS, jeśli:
- Posiada status rolnika lub domownika – czyli prowadzi gospodarstwo o powierzchni powyżej 1 ha lub pracuje w takim gospodarstwie
- Nieprzerwanie podlega ubezpieczeniu w KRUS przez co najmniej 3 lata – przed rozpoczęciem działalności gospodarczej
- Złoży stosowny wniosek – w ciągu 14 dni od rozpoczęcia działalności gospodarczej
- Nie przekroczy limitu przychodów – przychody z działalności nie mogą przekroczyć 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę miesięcznie (limit aktualizowany co roku)
Przekroczenie limitu przychodów lub niezłożenie wniosku skutkuje obowiązkiem przejścia do ZUS. Co ważne – nie chodzi tu o dochód (czyli zysk), ale o przychód brutto, czyli całość sprzedaży bez odliczeń.
Składki KRUS vs. ZUS – dokładne porównanie
Składki KRUS
W KRUS rolnicy płacą składki kwartalnie. Wysokość składek nie zależy od wysokości przychodów ani dochodów. W 2025 roku podstawowa składka emerytalno-rentowa wynosi ok. 160 zł za kwartał dla gospodarstw do 50 ha. Dodatkowo można (ale nie trzeba) opłacać składkę chorobową, która umożliwia korzystanie z zasiłku chorobowego i macierzyńskiego.
Składki KRUS dzielą się na:
- Składkę emerytalno-rentową
- Składkę wypadkową, chorobową i macierzyńską – dobrowolna
- Składkę zdrowotną – odrębnie regulowana, ale obowiązkowa
Składki ZUS
W przypadku przedsiębiorców objętych ZUS, składki są wyższe i zależą od wybranej podstawy wymiaru oraz formy opodatkowania.
W 2025 roku przedsiębiorcy płacą składki w następującej wysokości (pełny ZUS):
- Składka emerytalna – ok. 812 zł
- Składka rentowa – ok. 332 zł
- Składka wypadkowa – ok. 70 zł
- Składka chorobowa – dobrowolna, ok. 100 zł
- Składka zdrowotna – zależna od formy opodatkowania, minimalnie kilkaset złotych
Łączny koszt pełnych składek ZUS przekracza 1600 zł miesięcznie, co dla małych firm i jednoosobowej działalności może być znaczącym obciążeniem. Istnieją jednak ulgi dla nowych firm:
- Ulga na start – 6 miesięcy bez składek społecznych
- Mały ZUS Plus – przez kolejne 24 miesiące niższe składki zależne od dochodu
Świadczenia z KRUS i ZUS – co oferują?
Ubezpieczenie w KRUS daje dostęp do podstawowych świadczeń, ale na niższym poziomie niż ZUS. Przykładowo:
- Emerytura KRUS – niższa, stała kwota, niezależna od realnie opłacanych składek
- Renta rolnicza – dostępna, ale warunki jej przyznania są bardziej restrykcyjne
- Chorobowe – tylko w przypadku opłacania dodatkowej składki przez minimum 1 rok
- Macierzyński – wypłacany na uproszczonych zasadach, ale też w niższej wysokości
W ZUS natomiast świadczenia są bardziej rozbudowane:
- Emerytura – zależna od długości ubezpieczenia i wysokości składek
- Renta, chorobowe, zasiłek macierzyński – pełen zakres zabezpieczeń po spełnieniu warunków
- Prawo do zasiłku opiekuńczego – w przypadku opieki nad chorym dzieckiem lub członkiem rodziny
Dla osób, które oczekują pełniejszego zabezpieczenia socjalnego, system ZUS może być korzystniejszy, mimo wyższych kosztów.
Ryzyka i ograniczenia prowadzenia firmy na KRUS
Prowadzenie działalności przy jednoczesnym pozostaniu w KRUS wiąże się z pewnym ryzykiem:
- Kontrola przychodów – nawet nieznaczne przekroczenie limitu powoduje konieczność przejścia do ZUS
- Obowiązek składania corocznego oświadczenia – o wysokości przychodów z działalności
- Ograniczony dostęp do świadczeń – szczególnie ważne dla osób oczekujących zabezpieczenia socjalnego
- Brak prawa do ulgi na start – KRUS nie przewiduje żadnych okresów zwolnień
Dlatego też przed decyzją warto przeanalizować wszystkie za i przeciw oraz zaplanować rozwój firmy w dłuższej perspektywie.
Przykładowe sytuacje – kiedy KRUS się opłaca?
Pozostanie w KRUS może być opłacalne w przypadku:
- Sezonowej działalności – np. wynajem pokoi, agroturystyka, rękodzieło sprzedawane okazjonalnie
- Niewielkich przychodów – np. dorabianie do gospodarstwa
- Planowanego ograniczenia działalności – np. sprzedaż okazjonalna produktów lokalnych
Z kolei osoby planujące intensywny rozwój, wysokie przychody i ekspansję, powinny rozważyć przejście na ZUS i korzystanie z ulg oraz pełnego zabezpieczenia.
Prowadzenie działalności gospodarczej na KRUS to rozwiązanie dostępne dla rolników i ich domowników, które może znacząco obniżyć koszty prowadzenia firmy. Jest to jednak możliwe tylko pod określonymi warunkami, a przekroczenie limitu przychodów oznacza konieczność opłacania pełnych składek ZUS.
Każda z opcji – KRUS i ZUS – ma swoje zalety i ograniczenia. Wybór odpowiedniego systemu zależy od rodzaju działalności, planów rozwoju, wysokości przychodów oraz oczekiwań wobec systemu zabezpieczenia społecznego.
Warto skonsultować się z biurem rachunkowym lub doradcą podatkowym, by dokonać najlepszego wyboru dla swojej firmy i uniknąć niepotrzebnych kosztów oraz problemów formalnych.
