Planujesz zatrudnić pierwszego pracownika w swojej jednoosobowej działalności gospodarczej albo sam zostałeś zaproszony do podpisania umowy o pracę? Zanim dokumenty zostaną sfinalizowane, trzeba spełnić kilka ważnych wymagań formalnych. Jednym z nich są badania wstępne.
Na czym polegają badania wstępne do pracy?
Badania wstępne to obowiązkowa forma oceny stanu zdrowia przyszłego pracownika przed rozpoczęciem zatrudnienia. Przeprowadza je lekarz medycyny pracy, który na podstawie skierowania od pracodawcy ocenia, czy kandydat może wykonywać daną pracę bez zagrożenia dla zdrowia własnego i innych osób.
Zakres badań
Zakres badań zależy od rodzaju stanowiska i związanych z nim czynników ryzyka. Najczęściej obejmuje:
- Wywiad lekarski – analiza stanu zdrowia kandydata
- Badania laboratoryjne – np. morfologia, badanie moczu
- Badania specjalistyczne – np. okulista, EKG, jeśli wymagane
- Badania psychotechniczne – dla kierowców lub operatorów maszyn
Kiedy należy wykonać badania wstępne?
Zgodnie z Kodeksem pracy (art. 229 § 1), badaniom wstępnym podlegają:
- Osoby przyjmowane do pracy – niezależnie od rodzaju umowy
- Pracownicy przenoszeni na inne stanowisko – jeśli występują inne czynniki ryzyka
Badania muszą być wykonane przed dopuszczeniem pracownika do pracy. Co istotne, nie oznacza to, że muszą zostać przeprowadzone przed samym podpisaniem umowy – mogą zostać wykonane pomiędzy podpisaniem umowy a rzeczywistym rozpoczęciem pracy.
Co z terminem podpisania umowy o pracę?
Pracodawca może podpisać umowę o pracę jeszcze przed wykonaniem badań wstępnych, pod warunkiem, że pracownik nie zostanie dopuszczony do świadczenia obowiązków bez orzeczenia lekarskiego. Taki zapis może wyglądać na przykład tak:
„Pracownik zostanie dopuszczony do wykonywania pracy po uzyskaniu pozytywnego orzeczenia lekarskiego z badań wstępnych.”
W praktyce oznacza to, że:
- Można podpisać umowę przed badaniami – ale tylko jeśli zawiera się ją z odpowiednim wyprzedzeniem i praca nie rozpocznie się wcześniej
- Nie można dopuścić pracownika do pracy bez orzeczenia – to grozi odpowiedzialnością dla pracodawcy, w tym karą grzywny
Wyjątki – kiedy nie trzeba badań?
Nie zawsze konieczne jest wykonywanie nowych badań wstępnych. Zgodnie z przepisami, nie trzeba ich przeprowadzać, jeśli:
- Pracownik przedstawi aktualne orzeczenie lekarskie – i dotyczy ono tych samych warunków pracy
- Między zakończeniem poprzedniego zatrudnienia a nowym nie upłynęło więcej niż 30 dni
- Nowy pracodawca potwierdzi zgodność stanowiska z poprzednim
To jednak wyjątki – w większości przypadków nowe badania są obowiązkowe, szczególnie jeśli zatrudniamy osobę po raz pierwszy.
Jak wygląda procedura?
- Pracodawca wystawia skierowanie na badania – z dokładnym opisem stanowiska i warunków pracy
- Pracownik umawia się do lekarza medycyny pracy – korzystając z usług współpracującej przychodni
- Po badaniach lekarz wydaje orzeczenie – potwierdzające zdolność (lub brak zdolności) do pracy
- Dopiero po pozytywnym orzeczeniu pracownik może rozpocząć pracę
Najczęstsze pytania i wątpliwości
- Czy można podpisać umowę i zrobić badania później? – Tak, ale nie wolno rozpocząć pracy bez badań.
- Kto płaci za badania? – Zawsze pracodawca, niezależnie od rodzaju umowy.
- Co jeśli pracownik nie przejdzie badań? – Umowa może zostać rozwiązana, jeśli niezdolność do pracy zostanie potwierdzona w orzeczeniu lekarskim.
Badania wstępne to jeden z pierwszych obowiązków, o których należy pamiętać przy zatrudnianiu pracownika. Mogą zostać wykonane zarówno przed, jak i po podpisaniu umowy, ale zawsze muszą zostać zakończone przed pierwszym dniem pracy. Niedopełnienie tego obowiązku wiąże się z poważnymi konsekwencjami dla pracodawcy, dlatego warto odpowiednio wcześniej zaplanować całą procedurę.
